Superpozycja i splątanie
Jeśli wiesz wszystko o kwarkach, leptonach i bozonach to zapewne superpozycja i splątanie nie zaskoczy. Podobnie rzecz się ma z żywiołami – jeśli jesteś za pan brat z grawitacją, elektromagnetyzmem, jądrowym oddziaływaniem silnym i słabym to przeklęta boska cząstka i Higgsteria będzie ledwie dodatkiem – zdaniem Autorki i jej sympatycznego współbiesiadnika. Mowa o Sonii Fernández-Vidal oraz Francescu Miralles, dwójce barcelończyków, którzy umawiają się na Śniadanie z cząstkami1) – to efekt prawdziwego śniadania ludzi pięknych i zdrowych w średnim wieku, którzy efekty wspólnych zainteresowań przenieśli na karty ciekawie ilustrowanej książki.
Podejrzliwość może budzić brak w tytule kolacji obojga, ale z perspektywy tego fizycznego romansu sprzed dziesięciu lat można wybaczyć. Spłodzona wizja elementów składowych naszego współżycia (z fizyką) może wciągnąć każdego czytelnika i przybliżyć nowe pozycje konieczne dla satysfakcji płynącej ze splątania. Urozmaicanie życia ma głęboki sens, o ile poznanie jest w cenie, a jego konsekwencje splątamy z odpowiedzialnością.
To zaskakujące, że tak młodzi ludzie porywają się na powszechne i proste wyjaśnianie tajników współczesnej fizyki. Pani doktor fizyki kwantowej i dziennikarz specjalizujący się w duchowości są natchnionymi twórcami wiedzącymi, gdzie przebiega granica powszechnego ciążenia i szczegółowej teorii względności. Zapewne gdy ludzkość osiągnie 16 mld populacji takich autorów pojawi się więcej i świat po raz kolejny przyspieszy, o ile jakaś jeszcze nie odkryta cząstka nie zdegraduje naszego optymizmu.
Uporządkowanie wiedzy o elementarnych cząstkach, kwarkach: dolnych i górnych, powabnych i dziwnych, wysokich (prawdziwych) i niskich (pięknych); leptonach: elektronach neutrino e, mionach i neutrino µ, taonach i neutrino τ; bozonach: fotonie, gluonie, w z, Higgsa pozwoli na przyjazne spojrzenie na donosy o nowych odkryciach. Pamiętajmy jednak, że budowa materialna oparta jest na pięciu cząstkach posiadających masę: kwarkach dolnym i górnym, gluonie, elektronie i fotonie2).
Zaletą lektury tej książki jest efekt niemylenia przynajmniej tych podstawowych cząstek (tak zakładam). Autorka przytacza anegdotę o Enrico Fermim, gdy jakiś student zapytał o nazwę pewnej określonej cząstki w gąszczu nowości, ten odpowiedział mniej więcej tak: „Młody człowieku, gdybym był w stanie zapamiętać te wszystkie nazwy, zostałbym botanikiem.”
Nie zdradzając szczegółów upojnej nocy (mniej więcej coś między kolacją a śniadaniem, a może odwrotnie) zgłębianie tajemnic wszechświata przez Autorów jest naprawdę zajmujące. Nie omijają czasów Arystotelesa i Platona, Keplera i Galileusza – także Kopernika, Newtona, Maxwella i Kelvina.
Ciekawie interpretują Kongresy pierwszy (1911) i piąty Solvaya (1927) z udziałem m.in. Einsteina i Skłodowskiej-Curie. Przynosi to namyśl pracę Karola Wojtyły w Fabryce Sody Solvay w Krakowie w latach 1940-1944, czyli zaledwie 13 lat później niż słynny, uważany za najważniejszy w dziejach nauki Kongres piąty Solveya. Zresztą polskiej fabryki już nie ma, a kongresy odbywają się nadal. Ale to tylko dygresja.
Autorka kilka lat pracuje w CERN, stąd z innej perspektywy można przyglądnąć się największej maszynie, jaką kiedykolwiek zbudowano, czyli Wielkiemu Zderzaczowi Hadronów. Tłumaczenie czterech wielkich pytań, na które CERN usiłuje znaleźć odpowiedź, znajduje się gdzieś miedzy Wielkim wybuchem a Ciemną materią i to niezależnie, ile wymiarów wszechświata możemy sobie wyobrazić.
Książka wydana jest w 2013 roku, a więc przed zarejestrowaniem przejścia fali grawitacyjnej, dobre tłumaczenie wymaga zatem czasu (polskie wydanie 2023!) i profesjonalnej znajomości nauk podstawowych, ale spraw grawitacji nie pomija się.
Pozostaje tytułowa superpozycja i splątanie. Zarówno zasada superpozycji (rozdz. 5) jak i kwantowy stan splątania (rozdz. 7) pozostawiam Czytelnikom do zgłębiania – najważniejsze zacząć!
I to wszystko za naszego życia, co dopiero czeka młodych adeptów nauki? Niech pamiętają, aby o wszystko pytać. Jak twierdzą Autorzy lepiej pytać i wyjść na głupca jeden dzień niż nie pytać i pozostawać głupcem przez całe życie.
Bogumił Dudek
1) Fernandez-Vidal S., Miralles F.: Śniadanie z Cząstkami, czyli jak ugryźć fizykę kwantową, wyd.Insignis, Kraków 2023.
2) Wilczek F., Podstawy, Warszawa 2021.
Zobacz: 1/2024 Energetyki.
