Marzec 2025, Numer 3 (849)

---

SPIS TREŚCI

 

Sławomir Samek, Jacek Jemielity
Działalność CIGRE i CIGRE Polska. Sesja CIGRE 2024

Mariusz Mazur
Wytwarzanie energii i elektromechaniczne przetwarzanie energii
– Komitet Studiów A1

Maciej Lechman
Transformatory energetyczne i dławiki – Komitet Studiów A2

Krzysztof Lenarczyk
Kable – Komitet Studiów B1

Paweł Kubek
Linie napowietrzne – Komitet Studiów B2

Marcin Jakóbik
Stacje i instalacje elektryczne – Komitet Studiów B3

Michał Kosmecki
Systemy prądu stałego i energoelektronika – Komitet Studiów B4

Piotr Rzepka
Zabezpieczenia i automatyka – Komitet Studiów B5

Wojciech Lubicki, Maksymilian Przygrodzki
Ekonomia i rozwój systemów elektroenergetycznych – Komitet Studiów C1

Michał Izdebski
Sterowanie i praca systemów elektroenergetycznych – Komitet Studiów C2

Marta Sacha
Zrównoważony rozwój systemu elektroenergetycznego i oddziaływanie środowiskowe
– Komitet Studiów C3

Maksymilian Przygrodzki
Parametry techniczne systemu elektroenergetycznego – Komitet Studiów C4

Jan Smoter
Rozproszone źródła energii i aktywne sieci rozdzielcze – Komitet Studiów C6

Marcin Szewczyk
Materiały i nowoczesne techniki badawcze – Komitet Studiów D1

 

---

STRESZCZENIA 

 

Sławomir Samek, Jacek Jemielity
Działalność CIGRE i CIGRE Polska. Sesja CIGRE 2024
Artykuł zawiera podstawowe informacje o Międzynarodowym Stowarzyszeniu CIGRE. Przybliżono strukturę organizacyjną i najistotniejsze cele działalności, aby pokazać zasadnicze wartości, jakie niesie ze sobą przynależność do CIGRE i korzystanie z niezwykle szerokiego pod względem rozpatrywanych zagadnień i bogatego dorobku organizacji. Stowarzyszenie Polski Komitet Wielkich Sieci Elektrycznych (PKWSE) jest komitetem narodowym CIGRE i jako CIGRE Polska oferuje członkom bezpośredni dostęp do lokalnych wydarzeń, usług i wsparcia. W artykule omówiono przebieg, pierwszej po okresie całkowitego zamknięcia kontaktów bezpośrednich wobec pandemii koronawirusa, Sesji Plenarnej CIGRE, która odbyła się w sposób hybrydowy pozwalając na stopniowy powrót do tradycyjnej formy spotkań i rozmów z jednoczesnym utrzymaniem, dla osób z obszarów o zwiększonych rygorach dotyczących przemieszczania, możliwości uczestniczenia we wszystkich wydarzeniach poprzez komunikację drogą elektroniczną. Sesja miała miejsce w Paryżu w dniach od 25 do 30 sierpnia 2024 roku. Do udziału w Konferencji zarejestrowało się około 4500 delegatów. W tej grupie znaleźli się się pełnoprawni uczestnicy z Polski, było ich 42. Sesji towarzyszyła wystawa techniczna, na której swoje produkty i usługi prezentowały 303 firmy. Wśród nich byli obecni trzej przedstawiciele z Polski. W artykule zaprezentowano także podstawowe aspekty związane z bieżącą aktywnością Polski w pracach CIGRE oraz polskie akcenty w trakcie Sesji 2024, w tym referaty przygotowane przez członków PKWSE oraz z udziałem polskich współautorów, ale zgłoszone przez inne Komitety Narodowe. Opisano także walory wynikające z przynależności do CIGRE, a dla chętnych wskazano drogę do ubiegania się o członkostwo.

 

Mariusz Mazur
Wytwarzanie energii i elektromechaniczne przetwarzanie energii – Komitet Studiów A1
W artykule przedstawiono referaty zaprezentowane w ramach Komitetu Studiów A1 CIGRE. Referaty podzielone były formalnie na trzy grupy tematów preferowanych PS (preferred subjects), choć zdaniem autora podział był dość umowny. Referaty starały się podążać za bieżącą sytuacją w energetyce związaną z transformacją energetyczną. Wyraźnie dało się zauważyć duże zainteresowanie kompensatorami synchronicznymi, które są optymalną metodą zapewnienia regulacyjności napięcia i mocy biernej, zapewnienia mocy zwarciowej i inercji w systemach elektroenergetycznych przyszłości. Bardzo ciekawy jest referat prezentujący możliwości współczesnego bloku jądrowego. W kilku referatach przedstawiono współczesne rozwiązania hydrogeneratorów, w tym pracujących ze zmienną prędkością obrotową. Godny polecenia jest referat opisujący doświadczenia włoskiego OSD w zakresie eksploatacji kół zamachowych współpracujących z kompensatorami synchronicznymi. Autor przedstawił 29 referatów zaprezentowanych na sesji, starając się omówić wynikające z nich wnioski oraz w sposób skrócony ich zawartość.

 

Maciej Lechman
Transformatory energetyczne i dławiki – Komitet Studiów A2
Przedstawiono przegląd tematów zgłoszonych na 50. Sesję CIGRE w Paryżu w zakresie transformatorów energetycznych i dławików. Autor omówił wybrane referaty. Transformatory stanowią jeden z kluczowych elementów systemu elektroenergetycznego. Zagadnienia związane z ich budową i zastosowaniem w warunkach zmieniającej się rzeczywistości są niezmiennie źródłem wiedzy technicznej dla ich użytkowników. Jednocześnie obserwowane są zmiany w zakresie pomiarów transformatorów i zastosowania nowych materiałów.

 

Krzysztof Lenarczyk
Kable – Komitet Studiów B1
Działalność Komitetu Studiów B1 CIGRE obejmuje zagadnienia dotyczące elektroenergetycznych kabli lądowych i morskich AC i DC, osprzętu oraz linii kablowych. W tym: teorię, projektowanie, rozwój technologii, wdrażanie, produkcję, testowanie, instalację, eksploatację, pomiary oraz techniki diagnostyczne. Podczas Sesji Komitetu Studiów B1 przedstawionych było 85 artykułów o tematyce dotyczącej linii lądowych i morskich AC i DC. Omówiono aspekty dotyczące projektowania, produkcji, instalacji, badań poinstalacyjnych, monitorowania, badań diagnostycznych oraz nowych konstrukcji kabli nadprzewodzących.

 

Paweł Kubek
Linie napowietrzne – Komitet Studiów B2
Komitet Studiów B2 zajmuje się tematyką projektowania i eksploatacji linii napowietrznych. W artykule omówiono zagadnienia dotyczące budowy hybrydowych linii napowietrznych AC i DC z punktu widzenia dopuszczalnych wartości natężenia pola elektromagnetycznego i poziomu hałasu, na podstawie doświadczeń operatora włoskiego. Opisano także kwestie diagnostyki przewodów elektroenergetycznych z wykorzystaniem metod magnetycznych, na przykładzie działań francuskiego operatora RTE. Pokazano ponadto doświadczenia operatora austriackiego w zakresie instalacji systemu monitorowania poziomu oblodzenia na przewodach.

 

Marcin Jakóbik
Stacje i instalacje elektryczne – Komitet Studiów B3
Zaprezentowano zagadnienia przygotowane w formie referatów i omówione podczas dyskusji w trakcie Sesji Technicznej Komitetu Studiów B3 Stacje i instalacje elektryczne, kładąc nacisk na bieżące tendencje, które istotnie kształtują i będą kształtować w nadchodzącej przyszłości kierunki rozwoju w tym obszarze. Szczególną uwagę zwrócono na aspekty związane z transformacją energetyczną, a w zasadzie jej wpływ na rozwiązania techniczne i kwestie eksploatacyjne stacji elektroenergetycznych. W konsekwencji podano wiele informacji na temat zmian w podejściu do projektowania, budowy oraz użytkowania rozdzielni i aparatury, w których zastosowano gazy alternatywne do SF6. Godne zauważenia jest także dostosowywanie stacji do wymagań tworzonych przez nowe rodzaje odbiorów, jak na przykład wielkie centra przechowywania i przetwarzania danych czy też wytwarzanie wodoru oraz nowe źródła wytwarzania, w tym małe reaktory modułowe. Tempo dokonujących się zmian wymaga sprawnego przygotowywania, dostosowanych do bieżących potrzeb, standardów rozwiązań sieciowych, co znajduje odzwierciedlenia w prezentowanym artykule.

 

Michał Kosmecki
Systemy prądu stałego i energoelektronika – Komitet Studiów B4
Rekordowa w historii Sesji Plenarnych Komitetu Studiów B4 liczba dziewięćdziesięciu dziewięciu zaakceptowanych referatów sprawiła, że sesja plenarna w Paryżu w 2024 roku była ciekawa i różnorodna pod względem prezentowanych zagadnień, jak również pozwoliła w sposób wyczerpujący omówić aktualne problemy i wyzwania związane z pracą urządzeń przekształtnikowych w systemach elektroenergetycznych. Najwięcej uwagi poświęcono takim grupom tematycznym jak: projektowanie i praca wieloterminalowych układów przesyłowych prądu stałego i sieci DC, modułowość i standaryzacja w zakresie układów HVDC dla morskiej energetyki wiatrowej oraz tryb pracy urządzeń przekształtnikowych określany mianem grid-forming. Szczególnie interesujące są również publikacje opisujące innowacje w budowie klasycznych, tyrystorowych układów przesyłowych prądu stałego pozwalające zwiększyć ich odporność na zakłócenia, jak i referaty o identyfikacji przyczyn awarii i usuwaniu ich skutków. Niezmiennie ciekawe i coraz bardziej aktualne pozostają referaty o przeprowadzonych i planowanych modernizacjach układów oraz o układach z grupy FACTS.

 

Piotr Rzepka
Zabezpieczenia i automatyka – Komitet Studiów B5
W artykule omówiono najważniejsze kwestie i wybrane referaty zaprezentowane w ramach Komitetu Studiów B5 Zabezpieczenia i Automatyka na sesji ­CIGRE 2024. Intensywność dyskusji na temat scentralizowanych, zrytualizowanych i wielkoobszarowych systemów zabezpieczeń, automatyzacji i sterowania wskazuje na istotny trend rozwojowy, w którym kluczową rolę odgrywa rozpowszechnianie się standardu IEC 61850.

 

Wojciech Lubicki, Maksymilian Przygrodzki
Ekonomia i rozwój systemów elektroenergetycznych – Komitet Studiów C1
W bibliografii artykułu zestawiono wszystkie 71 referatów przygotowanych na sesję CIGRE, która odbyła się w 2024 roku. Pogrupowano je w ramach trzech głównych tematów: 1 – Sterowanie transformacją energetyczną: współpraca, osiąganie celów strategicznych poprzez system oddolnych decyzji inwestycyjnych; 2 – Elastyczność jako kluczowe kryterium rozwoju systemu oraz 3 – Odporność jako kluczowe kryterium rozwoju systemu elektroenergetycznego. Istotna grupa referatów posiada kilku lub nawet kilkunastu autorów, często z rożnych krajów lub kontynentów, nawet w ramach różnych oddziałów tej samej międzynarodowej korporacji. W takich przypadkach dany referat przyporządkowano do kraju pierwszego autora. Łącznie zidentyfikowano 265 autorów referatów, z których 102 pochodziło z Europy, 87 z Azji i po ponad 30 osób z każdej z obu Ameryk. Co do liczby referatów również dominuje Europa i Azja – odpowiednio 29 oraz 24 referaty. W zakresie prac Komitetu CIGRE C1 mieszczą się wszelkie wyzwania dotyczące planowania rozwoju systemu elektroenergetycznego oraz jego ekonomiki wraz z problematyką zarządzania majątkiem. Na całym świecie system elektroenergetyczny doświadcza zmiany dotychczasowego paradygmatu swojego funkcjonowania, nie jest już bowiem tylko systemem do wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej od wytwórców do odbiorców. Pojawia się podejście holistyczne wraz z dodatkowymi powiązaniami z innymi, dotychczas autonomicznymi systemami energetycznymi – gaz, ciepło, elektromobilność itp. Nowego, energetycznego znaczenia nabierają sformułowania: elastyczność, odporność czy też integracja energii produkowanej/przechowywanej przez prosumentów.

 

Michał Izdebski
Sterowanie i praca systemów elektroenergetycznych – Komitet Studiów C2
W artykule omówiono referaty przygotowane na sesję CIGRE 2024 w ramach Komitetu Studiów C2 Sterowanie i praca systemów elektroenergetycznych. Referaty i dyskusje prowadzone podczas Sesji skupiały się na tworzeniu odporności operacyjnej na zdarzenia ekstremalne i nieprzewidywalne, a także dotyczyły zmian w działaniu oraz sterowaniu systemem elektroenergetycznym w kontekście transformacji energetycznej.

 

Marta Sacha
Zrównoważony rozwój systemu elektroenergetycznego i oddziaływanie środowiskowe – Komitet Studiów C3
Zakres działalności Komitetu C3 obejmuje identyfikację, ocenę oraz zarządzanie interakcjami pomiędzy środowiskiem naturalnym i społecznym a dynamicznie rozwijającym się systemem elektroenergetycznym. Prace Komitetu koncentrują się m.in. na analizie wpływu infrastruktury energetycznej na środowisko i społeczeństwo, opracowywaniu i ocenie rozwiązań technicznych minimalizujących te oddziaływania, identyfikacji narzędzi wspierających zrównoważony rozwój sektora elektroenergetycznego. W artykule podsumowano publikacje, które zostały zaakceptowane w ramach trzech preferowanych tematów, którym dedykowana była ubiegłoroczna sesja Komitetu C3 CIGRE w Paryżu: PS1 – Akceptacja społeczna i zaangażowanie interesariuszy w infrastrukturę wytwarzania, przesyłu i dystrybucji systemów elektroenergetycznych, PS2 – Zmiany klimatyczne i wpływ na system elektroenergetyczny – podejście holistyczne, PS3 – Zrównoważony rozwój zaczynający się w łańcuchu dostaw.

 

Maksymilian Przygrodzki
Parametry techniczne systemu elektroenergetycznego – Komitet Studiów C4
Komitet Studiów (Study Committee, SC) C4 CIGRE odpowiada za zaawansowane metody i narzędzia wykorzystywane do analizy związanej całościowo z systemami elektroenergetycznymi, ze szczególnym uwzględnieniem warunków dynamicznych i przejściowych oraz interakcji między systemem elektroenergetycznym a jego składowymi urządzeniami/podsystemami. Zakres badań SC C4 obejmuje zjawiska związane z wydajnością techniczną systemu elektroenergetycznego, które na osi czasu trwają od nanosekund do godzin. W obszarze zainteresowania znajdują się następujące zagadnienia: dynamika systemu elektroenergetycznego, jakość zasilania, kompatybilność elektromagnetyczna i zakłócenia (EMC/EMI), wyładowania atmosferyczne (piorunowe), koordynacja izolacji. Nieodłącznym elementem wszystkich działań Komitetu C4 jest badanie i rozwój nowych narzędzi, modeli, metod i technik oceny oraz analizy istotnych kwestii. Szczególne zainteresowanie budzi identyfikacja potrzeb systemu energetycznego, niedoborów, wymagań technicznych i projektowych oraz nowych zjawisk spowodowanych lub przyspieszonych przez transformację energetyczną. Zagadnienia te stały się przedmiotem 83 publikacji prezentowanych na konferencji CIGRE w Paryżu w 2024 roku, a także innych form komunikacji, jak GDM (Group Discussion Meeting), sesji posterowych (Poster Session), czy dedykowanych seminariów i spotkań bezpośrednich.

 

Jan Smoter
Rozproszone źródła energii i aktywne sieci rozdzielcze – Komitet Studiów C6
Komitet C6 zajmuje się zagadnieniem rozwoju i pracy sieci elektroenergetycznych średnich i niskich napięć. Uwzględniane są możliwości regulacyjne elementów aktywnych, które pracując w sposób skoordynowany wspomagają sieć elektroenergetyczną. Do obiektów aktywnych zaliczane są rozproszone zasoby wytwórcze (DER), magazyny energii (BESS) czy samochody elektryczne (EV). Również odbiorcy energii są traktowani jako obiekty aktywne, które mogą być wykorzystane do kształtowania dobowego profilu zapotrzebowania (DSR). Kolejnym obszarem zainteresowania Komitetu C6 jest elektryfikacja obszarów niezurbanizowanych, autonomicznie pracujące mikrosieci oraz rozwój systemów zarządzania siecią zapewniających efektywną integrację zasobów rozproszonych DER, a także sieci DC średnich (MVDC) i niskich (LVDC) napięć. W artykule omówiono 78 referatów zgłoszonych do trzech tematów preferowanych w obszarze działalności Komitetu C6.

 

Marcin Szewczyk
Materiały i nowoczesne techniki badawcze – Komitet Studiów D1
Artykuł przedstawia 65 wybranych referatów spośród zaprezentowanych podczas paryskiej Sesji CIGRE 2024 w ramach Komitetu Studiów D1 „Materiały i nowoczesne techniki badawcze”. Tematyka referatów obejmowała trzy obszary wiodące: 1. Badania i diagnostyka urządzeń elektroenergetycznych; 2. Materiały do zastosowań elektrotechnicznych i modelowania; 3. Materiały wspierające transformację energetyczną. Komitet Studiów D1 koordynuje międzynarodową współpracę w obszarze materiałów i technik diagnostycznych urządzeń elektroenergetyki, przyczyniając się do rozwoju nowych technologii i produktów oraz stwarzając warunki dla opracowywania zaleceń związanych z projektowaniem, produkcją i eksploatacją tych urządzeń.